Redden YouTubers de Nederlandse film?

Het gaat niet goed met de Nederlandse film. Het Nederlandse filmlandschap wordt overspoeld met gelijksoortige films, geproduceerd door steeds dezelfde mensen en geleid door dezelfde organisaties. Creatieve projecten komen nauwelijks van de grond. Wel in opkomst: Youtuberfilms. Gemaakt door nieuw bloed en met steun van de Nederlandse filmfondsen. Maar hoe creatief zijn die?

In januari 2019 besloot het Filmfonds dat er teveel geld gaat naar arthouse films. Ze zouden te weinig geld opleveren en te weinig bezoekers trekken. Veel Nederlandse filmmakers vinden deze keuze belachelijk. Martin Koolhoven, regisseur van onder andere Oorlogswinter (2008), Het Schnitzelparadijs (2005) en Brimstone (2016), is een van de filmmakers die de dupe is van dit beleid. Brimstone werd niet meegenomen in het rapport van het Filmfonds, ondanks het feit dat het een Nederlandse film is die wereldwijd succes behaalde. De financiering van deze film is geheel in het buitenland verkregen. Het geld van het Filmfonds gaat namelijk vooral naar romantische komedies en typische dramafilms.

Het filmmakersinitiatief Er is inmiddels wel een groep filmmakers die in opstand komt. Regisseur Maarten Treurniet en acteur Gijs Scholten van Asschat deden onderzoek naar de huidige opvattingen over Nederlandse film en noemen zichzelf het ‘Filmmakersinitiatief’. De resultaten zijn in het filmmuseum het Eye in Amsterdam getoond aan de minister van Onderwijs, Cultuur en

Het Filmmakersinitiatief organiseert het evenement Waar Leggen We De Lat?

Wetenschap Ingrid van Engelshoven. Uit het onderzoek blijkt dat 80 procent van de Nederlandse filmmakers, die anoniem meededen aan het onderzoek, vindt dat Nederlandse film achterloopt ten opzichte van buitenlandse film. 50 procent is van mening dat het Filmfonds de kwaliteit van hun films niet kan bevorderen. “Inhoudelijk heeft het filmfonds een te grote stem” licht Treurniet toe tijdens het evenement, “elke film wordt afgevlakt. Er zijn geen risicovolle projecten of uitschieters meer.” Nederland houdt dus alleen nog films over die binnen dezelfde stijl en genres vallen. Alle grote films worden gemaakt aan de hand van één recept. Bovendien zijn deze formulefilms de uithangborden van Nederland geworden. Films die vanuit een commerciële insteek geboren zijn en creativiteit en vakmanschap missen.

De opkomst van YouTuberfilms De afgelopen jaren lijkt er echter een lichtpuntje zichtbaar. Er is een nieuw, vernieuwend fenomeen: YouTuberfilms. Maar zijn deze films in creatief opzicht de redding van de Nederlandse film? Er verschijnen steeds meer van deze YouTuberfilms. Dit zijn films die geschreven en geproduceerd zijn rondom een bekende YouTuber. De rage begon met Misfit (2015) rondom Djamila Verhoef (1,1 miljoen volgers). In 2018 produceerde Dylan Haegens (1,6 miljoen volgers) zijn eigen film. Na acht dagen trok deze film al 100.000 bezoekers, wat goed is voor een Gouden FilmAward. De meest recente YouTuberfilms zijn een verzameling van

De filmposter van Misfit

bekende YouTubers. In Elvy’s Wereld: So Ibiza (2019) spelen bijvoorbeeld vijftien bekende YouTubers en influencers. Voor de YouTubers zelf is het een logische stap. Ze verdienen hun brood met het staan in de spotlights. In een heuse bioscoopfilm verschijnen is een bevestiging van hun relevantie. Je hebt het gemaakt als je in de bioscoop te bewonderen bent. Dylan Haegens vertelt in een interview met de Volkskrant dat dit voor hem en vele anderen een droom is die uitkomt: “Het is iets magisch om op het witte doek te verschijnen.”

Thomas Brok (200.000 volgers) is het hier mee eens. Ook hij wil graag nog op het grote doek verschijnen: “Een doelgroep die normaliter niet of weinig naar de bioscoop gaat, bezoekt op deze manier weer bioscopen. Niemand heeft dit met deze doelgroep voor elkaar gekregen en daarom is het heel goed voor de economie binnen onze online wereld.”

Er moet geld verdiend worden Toch lijkt deze ontwikkeling nadelig te zijn voor het Nederlandse filmlandschap. De YouTuberfilms zijn geen kunstzinnige uiting, maar een middel om de fans van YouTubers naar de bioscoop te krijgen. Als Dylan Haegens 100.000 kinderen en ouders naar de bioscoop weet te trekken, levert dat bakken met geld op. In de filmwereld is het gebruikelijk dat met het verdiende geld nieuwe films gefinancierd kunnen worden. Met de YouTuberfilms is dat echter niet het geval. De films zijn een middel om zoveel mogelijk winst te maken. De bedrijven die de films produceren zijn gespecialiseerd in online content en televisie. Misfit en de nieuwere Elvy’s Wereld: So Ibiza zijn bijvoorbeeld gemaakt door het productiebedrijf NewbeTV. Een bedrijf zonder enige filmervaring. In een interview met de NRC vertelt NewbeTV dat de reden om bioscoopfilms met YouTubers te maken was om een gat in de markt te vullen.

Deze commercialiteit blijkt uit een aantal factoren. Ten eerste wordt er nauwelijks gebruik gemaakt van echte acteurs. Voor elke (semi) grote rol wordt een YouTuber ingezet. Deze YouTubers fungeren als gratis reclame. Ze hebben een enorm aantal fans waar ze constant mee verbonden zijn. Alle content met betrekking tot het project zet de film en de makers gratis op de kaart. Alle 100.000 bezoekers voor De film van Dylan Haegens werden via social media op de hoogte gehouden. Er was niets uitgegeven aan marketing.

Een volle première zaal voor De Film van Dylan Heagens

Het productieproces Er worden grootse premières georganiseerd vol glitter and glamour. Elvy’s Wereld: So Ibiza gaat in vier zalen van Pathé Bijlmer Arena tegelijk in première. De zalen zijn uitverkocht en de première word gelivestreamed naar andere bioscopen. Hierdoor kan elke fan in Nederlands naar een bioscoop in de buurt gaan om bij de première te zijn. Vooraf aan de screening van de film verzamelen een paar honderd fans zich in de lobby van de bioscoop, waar een optreden van MeisjeDjamila plaatsvindt. Ze heeft een kleine rol in deze nieuwe film, maar door haar een ander podium te geven weten de organisatoren haar fans alsnog naar de Pathé te leiden. Na de screenings is het voor de fans nog mogelijk om kort met de YouTubers te praten. May Hollerman, die de hoofdpersoon Elvy speelt, vertelt dat de film binnen een half jaar op de markt gezet is:“We hebben in twee en een halve week de hele film geschoten. Toen we bijna naar huis konden, hoorden we dat we nog langer moesten blijven. We boekten een week bij om extra beelden te schieten zodat de film ook in delen op televisie kan verschijnen.” Dylan Haegens noemt dit de YouTube-way. Tegen filmmakers die meehielpen op zijn set zei hij: “Luister, wij als YouTubers hebben geen zin om lang op dingen te wachten [...] Flink doorpakken, en niet teveel lullen.” De films worden in rap tempo geproduceerd en elke mogelijkheid om meer kijkers te winnen wordt aangegrepen. Efficiëntie staat hoog in het vaandel. De films moeten zo snel mogelijk geproduceerd worden. Dit gaat uiteraard ten koste van de kwaliteit. Een gemiddelde bioscoopfilm heeft zo’n anderhalf tot drie jaar nodig om op het grote scherm te verschijnen. Dat is minimaal drie keer zo lang als de YouTuberfilms. Hierdoor missen deze films de aandacht, de tijd en de rust die normaal wel in het productieproces van een film passen. Zo bestaan ze uit slappe verhalen vol clichés en is er geen enkele vorm van creativiteit zichtbaar.

Nederlandse film moet op de schop Ondanks het feit dat de YouTuberfilms op financieel gebied bij de meest succesvolle Nederlandse films horen, besteden critici weinig aandacht aan de YouTuberfilms. De critici die wel hun mening verkondigen zijn overwegend negatief. Vanuit bladen als Cinemagazine en verscheidene blogs van bijvoorbeeld FilmTotaal zijn negatieve geluiden hoorbaar: “Misfit is een film voor en over tieners. Het is alleen jammer dat het ook gemaakt lijkt door tieners.” Echte filmliefhebbers gaan daarom niet voor deze films naar de bioscoop. Het is voor fans een doodzonde om geen deel uit te maken van zo’n happening. Hier maken de organisaties achter de YouTuberfilms gebruik van.

Promotiemateriaal voor de film Elvy's Wereld: So Ibiza!

Bakken met geld Het mag bovendien lijken alsof er nauwelijks geld in de films zit, maar dit is onjuist. Voor De Film Van Dylan Haegens werd er zo’n 700.000 euro (IMDB) uitgegeven. Een deel van dit geld komt opmerkelijk genoeg van gemeenten en filmfondsen. Volgens het Filmfonds is dit nodig om de diversiteit binnen het Nederlands filmlandschap te bevorderen. Omdat de films mede mogelijk gemaakt worden door gemeenschapsgeld, is het bijzonder dat deze films aan geen enkele kwaliteitseisen hoeven te voldoen. De films moeten behandeld worden als serieuze producties óf niet meer gesteund worden door gemeenschapsgeld. Het hele filmlandschap moet daarom op de schop, vinden ook filmmakers. Het Filmmakersinitiatief van Treurling oppert een nieuwe functie binnen het Filmfonds, die van artistiek directeur. “We hebben iemand aan het roer nodig die zelf regisseur of scenarist is geweest. Iemand die actief met makers wilt praten over wat ze willen doen. Die ze vraagt: waar droom jij van?’” In het huidige filmlandschap gaat het niet meer om het dromen en het maken. De industrie is gericht op geld verdienen en de grote bioscopen vullen. Het behalen van makkelijk, korte termijn succes. De financiering van de YouTuberfilms is hier opnieuw een voorbeeld van. Het toont dat het Filmfonds nog niet klaar is voor verandering, terwijl filmmakend Nederland daar juist niet op kan wachten. Subsidies horen naar deze talentvolle filmmakers te gaan. Pas als de steun weer naar makers met hart voor film gaat, kan Nederlandse film weer opbloeien.