Hartfalen onder jonge voetballers

Kerngezonde voetballers die tijdens het beoefenen van hun sport onwel raken en worden getroffen door hartfalen; het is een opmerkelijk fenomeen. Gezonde atleten die ineens op een veld in elkaar zakken. In het profvoetbal zijn er talloze voorbeelden van beroemde voetballers die te maken kregen met hartproblemen, waarvan sommigen het niet meer kunnen navertellen. Minder belicht zijn de gevallen van hartfalen op de amateurvelden. Waar sommige profvoetballers nog werden gered door de aanwezigheid van artsen en een AED (defibrillator), overleden vele amateurvoetballers door het ontbreken daarvan. Moet de KNVB de aanwezigheid van een AED verplichten?

Bekende gevallen

Bijna iedereen kent wel een geval van een voetballer die door toedoen van hartfalen in elkaar zakte op het veld. In 2007 kwam de toen pas 22-jarige Antonio Puerta van Sevilla FC plotseling te overlijden na een hartstilstand tijdens een wedstrijd. Twee jaar later overleed op een trainingskamp van Espanyol de 26-jarige Daniel Jarque, opnieuw een Spaanse profvoetballer, die tijdens een telefoongesprek met zijn vriendin onwel werd en later dood werd aangetroffen door zijn kamergenoot. Het dichtst bij huis voor Nederlanders was het vrij recente geval van Abdelhak Nouri op 8 juli 2017. De toen 20-jarige speler van Ajax Amsterdam zakte tijdens een oefenwedstrijd in elkaar waarna hij lang werd gereanimeerd om vervolgens met een traumahelikopter naar het ziekenhuis te worden vervoerd. Vijf dagen later werd bekendgemaakt dat Nouri ernstige en blijvende hersenschade had opgelopen als gevolg van te weinig zuurstoftoevoer tijdens zijn hartstilstand. Een groot deel van zijn hersenen functioneerde niet meer en de kans op herstel wordt nog altijd “nihil” geacht. Toevallig was er deze maand opnieuw een geval van een hartstilstand bij een profvoetballer. Spanjaard Iker Casillas, 37 jaar en één van de beroemdste doelmannen in het profvoetbal, werd na een hartaanval op de training van zijn club (FC Porto in Portgual) naar het ziekenhuis vervoerd en geopereerd. Voor hem bleef het plotselinge hartfalen zonder gevolgen.

Abdelhak Nouri

Henk Spaan, bekend analist en schrijver over voetbal, schreef een boek genaamd ‘Nouri’ over de tragische niet-ingeloste belofte van de jonge voetballer. “We hebben dat allemaal live gezien op de televisie. Dat vergeet je nooit meer.” Ook hij tast compleet in het duister over de oorzaak van die verschrikkelijke gebeurtenis. “Dat is volstrekt onduidelijk. Er was niks in het voortraject dat er op duidde. Donny van de Beek (teamgenoot en goede vriend van Nouri red.) vertelde mij dat hij met Appie niet zo lang daarvoor bij een specialist was geweest en dat ze allebei naar huis konden omdat ze goed waren gekeurd door een cardioloog. Dus ja, het kan gewoon gebeuren.”

Amateurvoetbal

Over de oorzaken is dan ook nog weinig bekend. In het algemeen verlaagt sporten de kans op onder andere hart- en vaatziekten. Toch worden jaarlijks 200 tot 400 sporters getroffen door een plotselinge hartstilstand. Uit onderzoek uitgevoerd aan de Universiteit van Maastricht in 2007 bleek dat er op de Nederlandse amateurvelden per jaar 2,3 fatale hartstilstanden per 100.000 voetballers optreden. Wat neerkomt op jaarlijks 25 hartdoden. Nog eens 25 personen krijgen een hartstilstand. Zij overleven deze weliswaar, maar vaak met blijvende, ernstige letselschade net zoals dat het geval was bij Nouri. Ondanks deze verontrustende cijfers is de aanwezigheid van een AED (defibrillator) op amateurverenigingen nog altijd niet verplicht door de KNVB. Brando Schenker, voorzitter van amateurvereniging Wartburgia, geeft echter aan dat zijn club al meer dan tien jaar over het apparaat beschikt. “Ik denk dat alle sportverenigingen zo’n AED zouden moeten hebben,” begint hij zijn verhaal. “Omdat het blijkt dat er heel veel mensen sporten die niet weten dat ze een hartafwijking hebben. Dit kan ervoor zorgen dat als ze hard gaan sporten, ze ineens in elkaar zakken.” De reden dat er nog altijd veel amateurverenigingen zijn die niet over een AED beschikken, zal volgens Schenker hoogstwaarschijnlijk een financiële zijn. “Zo’n ding is wel duur. Volgens mij rond de duizend euro. Maar wat is duizend euro als je een mensenleven redt? Ik kan niet in de portemonnee van andere clubs kijken maar het moet te doen zijn.” Volgens Schenker zou de KNVB er dan ook goed aan doen om de aanwezigheid van een AED te verplichten. “Bij een bedrijf zoals een café bijvoorbeeld moet het ook ergens hangen. Dus zeker bij een sportvereniging waar mensen zich inspannen zou het verplicht moeten zijn.”

Verplichten?

Ook Spaan denkt dat de aanwezigheid van een AED verplicht zou moeten zijn. “Natuurlijk. Elke amateurclub moet zo’n ding hebben. Zeker nu de gemiddelde leeftijd van voetballers groeit, want niemand stopt meer met voetballen. Iedereen gaat gewoon door en dus moet je zo’n ding hebben. Hetzelfde geldt voor tennisclubs. Er zijn zo verschrikkelijk veel oude mensen die tennissen.” Spaan heeft hier een punt, want onder de volwassenen groeit de sportdeelname nog steeds. Sporters zijn globaal te verdelen in jonge sporters (tot 35 jaar) en oudere sporters (ouder dan 35 jaar). Onder oudere sporters is de kans op hartfalen uiteraard groter dan bij jonge sporters. Bij de jonge sporters gaat het vaak om aangeboren hartziekten, terwijl het bij oudere sporters meestal gaat om verworven hartziekten. Alles pleit er dus voor dat de aanwezigheid van een AED verplicht zou moeten zijn, alhoewel dit apparaat geen garanties kan bieden. In het geval van Nouri waren namelijk alle benodigdheden aanwezig voor het geval dat er hartproblemen zouden ontstaan bij een speler, waaronder zelfs een clubarts. Toch kon er niet worden voorkomen dat de gevolgen ernstig waren. “Omdat die arts niet voor z’n taak was berekend,” zegt Spaan. “Die moet in paniek zijn geraakt. Denk dat hij een soort black-out kreeg en daardoor echt volstrekt de verkeerde afwegingen maakte. Want het protocol is duidelijk.” De clubarts begon namelijk pas na ongeveer tien minuten met reanimeren, terwijl het protocol schrijft dat er meteen gereanimeerd moet worden als een speler zonder duidelijke reden naar de grond gaat. Ajax gaf een jaar na het incident toe dat er door de clubarts niet adequaat is gehandeld en nam daarmee dus haar verantwoordelijkheid voor wat er zich heeft plaatsgevonden. Voor Nouri was het dus dubbel zo pijnlijk maar daarom ook een geval op zich. In het algemeen krijgen jaarlijks 17.000 mensen in Nederland een hatstilstand buiten het ziekenhuis. Van de 8.000 mensen daarvan die worden gereanimeerd middels een AED, wordt ongeveer 23 procent gered. Om de woorden van voorzitter Brando Schenker te herhalen: Wat is duizend euro als je een mensenleven redt?

Door Pablo Koch